مشکوة

پژوهشی در سیاق سورۀ مائده از طریق نظم فراخطی (با تأکید بر آیات اکمال دین، ولایت و تبلیغ)

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

2 کارشناس ارشد تفسیر اثری و طلبۀ سطح سه حوزۀ علمیه

چکیده

نظریۀ پیوستگی متنی و کارکرد واژه‌ها در متن، از رویکردهای مهم زبان‌شناختی است. در این جستار، علاوه بر روش انسجام خطی آیات، برآنیم با نگاهی نو به سورۀ مائده و به‌ویژه سه آیۀ اکمال دین، ولایت و تبلیغ، هدف هدایتی سوره و ارتباط سیاقی را با توجه به نظم فراخطی و شبکه‌ای اثبات کنیم. عوامل اثبات‌کننده در انسجام متنی در سوره عبارت‌اند از: کشف و اثبات ارتباط معنایی و ساختاری میان واژگان پرکاربرد، کشف عناصر انسجام متن که قادر می‌سازد هر قطعه‌ای از گفتار یا نوشتار به عنوان یک متن واحد ایفای نقش کند. این عناصر عبارت‌اند از: استطراد، حسن مطلب و تکرار واژگان کلیدی سوره. در نتیجه، با توسل به عوامل انسجام‌بخش متنی، ارتباط سیاقی در بخش‌های آیۀ اکمال دین و نیز در کل سورۀ مائده اثبات می‌گردد و نظریۀ عدم ارتباط سیاقی رد می‌شود. در این جستار از روش تحلیلی بهره گرفته شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of al-Ma'ida Surah Register through Ultra-Linear Order (Emphasizing on Ikmāl-e Dīn, Wilāya and Tablīgh Verses)

نویسندگان [English]

  • ali jalaiyan 1
  • mohammad amin ensan 2

1 Faculty Member of Razavi Islamic Sciences University

چکیده [English]

Textual consistency theory and the function of words in context are two important linguistic approaches. In this paper, in addition to the linear and  longitudinal coherence of the verses, with a new point of view at al-Ma'ida Surah, and especially the three verses of Ikmāl-e dīn, Wilāya and Tablīgh, we will try to prove the guidance purpose of the Surah and register relevance with respect to ultra-linear and network order. Factors proving textual consistency in the Surah include: Discovering and proving the semantic and structural relationship between highly used words and discovering text coherence elements that enable each piece of speech or text act as a single text. These elements include: estrangement, goodwill and repetition of the Surah key words. Consequently, by using textual coherence factors, the register relevance in Ikmāl-e Dīn verse and also in the al-Ma'ida Surah as a whole will be proved and the lack of register theory relationship will be rejected. In this paper, an analytical method has been used.

کلیدواژه‌ها [English]

  • text coherence
  • ultra-linear order
  • al-Ma'ida surah register
  • Ikmāl-e dīn verse
  1. ابن عاشور، محمد بن طاهر ، التحریر و التنویر، چاپ اول، بیروت، مؤسسة التاریخ،بی‌تا.
  2. ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، به کوشش عبدالسلام محمد، قم، دفتر تبلیغات،1404 ق.
  3. ابن منظور؛ لسان العرب، دار احیاء التراث العربى، بیروت، 1405ق.
  4. ایزوتسو ، توشیهیکو ، خدا و انسان در قرآن، ترجمه: آرام، تهران، سهامى، 1361 ش.
  5. آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، تحقیق: علی عبد الباری عطیة، چاپ اول، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1415ق.
  6. بهشتی، احمد، «دین و سیاست: اکمال دین و اتمام نعمت»، درس‌هایی از مکتب اسلام، سال53، ش6.
  7. ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، تحقیق عبدالوهاب عبداللطیف، بیروت،
    دار الفکر، 1403ق.
  8. جلائیان اکبرنیا، علی، ابلاغ ولایت، اکمال رسالت، پندارها و پاسخ‌ها، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1388ش.
  9. حسینى، سید جعفر ، اسالیب البدیع، قم، بوستان کتاب، 1429 ق.
  10.  حقی بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح البیان، چاپ اول، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
  11.  خامه‌گر، محمد، (کارایی نظریه هالیدی در ترسیم انسجام متنی سوره‌های قرآن)، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، مشهد، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ش 86، بهار 1397 ش.
  12.  ـــــــــــــــــــــــــ ، ساختار هندسى سوره‌هاى قرآن‏، تهران‏، سازمان تبلیغات اسلامى‏، 1386 ش.
  13.  خطیب، عبد الکریم، التفسیر القرآنی للقرآن، چاپ اول، بیروت، دار الفکر العربی، بی‌تا.
  14.  دائرة المعارف قرآن کریم، مرکز فرهنگ و معارف قرآن ، http://qurandoc.com.
  15.  دروزه، محمد عزت، التفسیر الحدیث، چاپ دوم، قاهره، دار إحیاء الکتب العربیة،1383ق.
  16.  ذوقی، امیر، (نگره‌ای جدید دربارۀ انسجام متنی سوره‌های قرآن کریم) مطالعات قرآن و حدیث، ش 12، 1392 ش.
  17.  زمخشری،جارالله محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتب العربی، 1407ق.
  18. . سیوطی، جلال‌الدین، اتقان در علوم قرآن، ترجمه سیدمحمود طیب حسینی، قم، دانشکده اصول دین، 1389ش.
  19.  ـــــــــــــــــــــــــ ، تناسق الدرر، تحقیق عبدالله محمد الدرویش، بیروت، عالم الکتاب، 1408 ق.
  20.  شحاته، عبدالله محمد، درآمدی بر تحقیق در اهداف و مقاصد سوره‌ها، ترجمه محمدباقرحجتی، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، 1369ش.
  21.  شفایی، احمد، مبانی علمی دستور زبان فارسی، تهران، اساطیر، 1363ش.

  22.  صادقی تهرانی، محمد،  الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنّــة، چاپ دوم، قم، فرهنگ اسلامی.

  23. طبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  24. برانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی عبدالمجید سلفی، قاهره، مکتبة ابن تیمیه، بی‌تا.
  25. طبرسی، فضل بن حسن،  مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: محمدجواد بلاغی، چاپ سوم، تهران، ناصر خسرو، 1372ش.
  26. ـــــــــــــــــــــــــ ، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، فراهانی، 1360ش.
  27. طبری، محمدبن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت ، دار احیاء التراث العربی، 1402ق.
  28. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: احمد قصیر عاملی، چاپ اول، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
  29. فخر رازی، محمد بن عمر ، مفاتیح الغیب، چاپ سوم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1420ق.
  30. فضل‌الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، چاپ دوم، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر، 1419ق.

  31. قائمی‌نیا، علی‌رضا، معناشناسی شناختی قرآن، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1390ش.

  32. قرائی سلطان‌آبادی، احمد، «تبیین فهم آیه اکمال دین بر اساس نظم فراخطی قرآن»، پژوهش‌های زبانشناختی قرآن، دوره 6، ش1، ش پیاپی 11، بهار 1396ش.
  33. قمى، على بن ابراهیم، تفسیر قمى، قم، دار الکتاب، 1367ش.
  34. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، اسوه، قم، 1370ش.

  35. کاشفى سبزوارى، حسین بن على، تفسیر مواهب علیه، تهران، اقبال، 1369ش.

  36. طفی پورساعدی، کاظم، درآمدی به سخن کاوی، مجله زبانشناسی، سال 9، ش اول، 1371ش.
  37. لطفی، سیدمهدی، (پیوستگی متنی سوره‌های قرآن) مطالعات قرآن و حدیث، ش 8، بهار و تابستان 1390 ش.
  38. مدرسی، سید محمدتقی ، من هدی القرآن، چاپ اول، تهران، دار محبی الحسین، 1419ق.
  39. مصطفى مسلم، مباحث فى التفسیر الموضوعى، دمشق، دار القلم، 1410 ق.
  40. مکارم شیرازی، ناصر ، تفسیر نمونه، چاپ اول، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1374ش.
  41. نجارزادگان، فتح‌الله، «بررسی تطبیقی تفسیر آیۀ اکمال با تأکید بر نقد مناقشه‌ها دربارۀ دیدگاه شیعه»، دو فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال پنجم، ش1، پیاپی9.
  42. واعظی، احمد‌، «ساحت‌های معناپژوهی»، ‌مجله حوزه و دانشگاه،‌ شماره 39.
  43. هاشمی، احمد، جواهر البلاغة فی المعانی و البیان و البدیع ، مصر، 1383ش.
مشکوة

دوره 38، شماره 2 - شماره پیاپی 143
تابستان 1398
صفحه 23-52