مفهوم‌شناسی اوصاف وعده‌های الهی در قرآن

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی دانشکدۀ علوم قرآنی مشهد

2 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکدۀ علوم قرآنی مشهد

چکیده

نُه صفت «حَسَن»، «حقّ»، «غیر مکذوب»، «مسئول»، «تخلف ناپذیر»، «مفعول»، «صادق»، «واقع» و «آتٍ»، در آیات متعددی از قرآن کریم، با وعدهای الهی همراه شده‌اند. هرچند که همۀ این صفات به گونه‌ای قطعی بودن تحقق وعده‌های الهی را می‌رسانند، اما علاوه بر این، معنایی مخصوص به خود نیز دارند که آن‌ها را از یکدیگر متمایز می‌سازد. این جستار کوشیده با بررسی سیاق آیات و نیز مراجعه به برخی تفاسیر متقدم و متاخر، وجه تمایز صفات به کار رفته در این آیات و تأثیر بافت آیات در گزینش هر یک از آن‌ها را به نظاره بنشیند و در نهایت به این نتیجه رسیده که وعده‌های الهی، با توجه به سیاق و بافت آیه، و مخاطبی که آیه برای دریافت آن وعده یا وعید مطرح کرده، با صفتی که نشان‌دهندۀ آن بافت و متناسب با ویژگی‌های آن مخاطب خاص است، همنشین شده‌اند. در این میان، اوصاف ناظر به تحقق قیامت و پاداش و عقاب آن، بیشترین تکرار را در آیات قرآن دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Concept of the Divine Promises in the Qur'an

نویسندگان [English]

  • Najmeh Hassanpour 1
  • Zeinab Nasrollahi 1
  • Elaheh Shahpasand 2
1
2 Assistant Professor at University of Science and Education of the Holy Quran, Faculty of Quranic Sciences in Mashhad
چکیده [English]

The nine attributes of "good", "truth", "fact", "responsible", "infallible", "passive", "honest", "true" and "future", have been accompanied with divine promises in many verses of the Holy Qur’an. Although all of these attributes represent the certainty of divine promises fulfillment, they also have their own meaning that distinguishes them from each other. This article has attempted to study the differentiation of these attributes used in these verses and the effect of the context on the selection. Finally, it has been concluded that divine promises, according to the context of the verse, and the addressee to receive that promise, accompany the adjective which represents that context and fits the characteristics of that particular audience. In the meantime, the attributes concerning the fulfillment of the resurrection and its reward and punishment have the most repetition in the Qur'an verses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Divine promises
  • right
  • honest
  • proportion of attributes and register
  • infallible
  • promise
  • resurrection
  1. آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: علی عبد الباری عطیة، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415ق.
  2. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، تحقیق: عبد السلام محمد هارون، دار الفکر، 1399ق.
  3. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1419ق.
  4. استرآبادی، علی، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة، 1409ق.
  5. ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف والبیان المعروف تفسیر الثعلبی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1422ق.
  6. جوهری، اسماعیل بن حماد، تاج اللغة وصحاح العربیه، بیروت: دار العلم للملایین، 1376ق.
  7. دینوری، عبدالله بن محمد،  الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1424ق.
  8. راغب اصفهانی، محمد بن حسین، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار القلم، 1412ق.
  9. زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر، 1414ق.
  10. زجاج، ابراهیم بن سری، معانی القرآن وإعرابه، تحقیق: عبد الجلیل عبده شلبی، بیروت: عالم الکتب، 1408ق.
  11. طباطبایی، محمد بن حسین، تفسیر المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسة الأعلمی للمطبوعات، 1390ق.
  12. طبرانی، سلیمان بن احمد، تفسیر الکبیر، اربد: دار الکتب الثقافی، 2008م.
  13. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، قم: حوزۀ علمیۀ قم، 1412ق.
  14. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، تفسیر مجمع البیان، تهران: ناصر خسرو، 1372ق.
  15. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه، 1412ق.
  16. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  17. عسکری، حسن بن عبدالله، الفروق فی اللغة، بیروت: دارالآفاق الجدیده، 1400ق.
  18. فراء، یحیی بن زیاد، معانی القرآن، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1980م.
  19. قرشی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب اسلامیه، 1371ش.
  20. ماتریدی، محمد بن محمد، تفسیر الماتریدی، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1426ق.
  21. مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1423ق.
  22. نظام الأعرج، حسن بن محمد، تفسیر غرائب القرآن ورغائب القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1416ق.
  23. یحیی بن سلام، تفسیر یحیی بن سلام التیمی البصری القیروانی، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1425ق.