راهکارهای حل تعارض ظاهری در مبانی جزا (نیّت و عمل) با تکیه بر متون دینی

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار گروه الهیات، دانشگاه تهران، پردیس فارابی

2 کارشناسی ارشد گروه الهیات، دانشگاه تهران، پردیس فارابی

3 دانشجوی دکتری دانشگاه شیراز

چکیده

جزای عمل و عوامل تأثیرگذار بر آن، از جمله مسائل مهمی است که در متون دینی به طرق مختلف یادآور شده است. با بررسی مجموعۀ آیات و روایات پیرامون موضوع جزای عمل می­توان رضایت و عمل را دو عنصر تأثیرگذار بر محاسبۀ جزای عمل فرد دانست؛ بدین معنا که در آموزه­های اسلامی جزای فرد گاه بر مبنای رضایت و گاه بر مبنای عملکرد فرد ارزش‌گذاری می­شود. از این رو، خواننده در نگاهی ابتدایی متوهم تعارض در مبحث مذکور می­گردد. بنابراین، در پژوهش حاضر سعی برآن است که با روش توصیفی _ تحلیلی به ارائه راهکارهایی در جهت رفع تعارض بدوی و غیر مستقر در این مجموعه بپردازد و بدین طریق، به فلسفه هم­سویی جزای عامل و راضی نزدیک شود. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که با شفاف سازی مفهوم رضایت، توجه به کاربرد علوم ادبی، تفکیک حوزه اخلاق از فقه و تمییز اصول دین از فروع، به خوبی می­توان تعارض را رفع کرد. و بدین ترتیب، هر دو عنصر رضایت و عمل را در محاسبۀ جزای عمل صحیح، مؤثر و هم­سو دانست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Apparent Conflict Solutions in Penal Principles (Intention and Practice) Based on Religious Texts

نویسندگان [English]

  • Hamed Dejabad 1
  • Mahmood Ashoori 2
  • seyyedeh mahboobeh kashfi 3
1 Department of Theology, University of Tehran, Farabi Campus
2 Department of Theology, University of Tehran, Farabi Campus
3
چکیده [English]

The punishment and its influencing factors are among the important issues that have been mentioned in various methods in religious texts. By examining a set of verses and narratives about the punishment, one can consider satisfaction and action as two influential elements in the punishment calculation of one's practice. This means that in Islamic teachings the punishment of the individual is sometimes evaluated on the basis of satisfaction and sometimes on the basis of performance. Hence, at first glance the reader notices the conflict. Therefore, in the present study, by using a descriptive-analytical method we try to provide some solutions to eliminate primitive conflicts and in this way, we come closer to the philosophy of convicted and satisfied punishment. The findings of the study indicate that by clarifying the concept of satisfaction, paying attention to the application of literary sciences, separating the field of ethics from jurisprudence, and distinguishing the fundamental principles from secondary principles of religion, one can resolve the conflict. Thus, both elements of satisfaction and action were found to be effective and consistent in the calculation of action sentences.

کلیدواژه‌ها [English]

  • punishment
  • satisfaction
  • intention
  • ethics
  • principles of punishment
  1. قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند.
  2. ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، قم، چاپ اول، 1404.
  3. ابن بابویه، محمد بن على (شیخ صدوق)، التوحید، جامعه مدرسین، قم، چاپ اول، 1398.
  4. ابن شعبه حرّانی، حسن بن علی، تحف العقول، جامعه مدرسین، قم، چاپ دوم،1404.
  5. ابن طاووس، على بن موسى، إقبال الأعمال(ط- القدیمه)، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ دوم، 1409.
  6. ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، دار الکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، 1419.
  7. آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1415.
  8. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، دفتر تبلیغات، قم، چاپ اول،1366.
  9. حرّ عاملی، محمد بن حسن، الجواهر السنیة فی الاحادیث القدسیه (کلیات حدیث قدسی)، دهقان، تهران، چاپ سوم،1380.
  10. رازی، فخرالدین محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1420.
  11. سبحانی، جعفر، الموجز فی اصول الفقه، مؤسسة الامام الصادق؟ع؟، قم، چاپ چهارم، 1379.
  12. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، محقق فواز احمد علی زمرلی، دارالکتاب العربی، بیروت، چاپ دوم، 1421.
  13. شریف رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، فرهنگ، قم، چاپ اول،1414.
  14. شفیعی کدکنی، محمد رضا، صور خیال در شعر فارسی، آگاه، تهران، چاپ سوم،1366.
  15. صادقی تهرانی، محمد،  الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، فرهنگ اسلامی، قم، 1365.
  16. طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، حاشیة المکاسب، مؤسسه اسماعیلیان، قم، 1421.
  17. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، چاپ دوم،1390.
  18. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، بی­تا.
  19. _____________ ، تهذیب الأحکام، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم،1407.
  20. طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، اسلام، تهران، 1378.
  21. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، اسماعیلیان، قم، 1415.
  22. قرائتی، محسن، تفسیر نور، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، تهران، 1383.
  23. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، ناصر خسرو، تهران، 1364.
  24. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم، 1407.
  25. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقی، بحار الأنوار، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم،1403.
  26. محقق داماد، سید مصطفی، مباحثی از اصول فقه، اندیشه‌های نو در علوم اسلامی، تهران، چاپ هفتم،1372
  27. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1368.
  28. مهدوی کنی، محمد رضا، نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، سروش، تهران، 1387.
  29. عالم زاده نوری، محمد ، «مناسبات فقه و اخلاق»، مجله قبسات، ش 21، 1395.