نگرشی نو به فقه تربیتی بر پایه فقه القرآن

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 مدیر گروه معارف و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزش عالی تابران

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

دین توسط انبیای الهی، برای پاسخ به دغدغۀ‌ رسیدن به کمال و خوشبختی، این گرایش ذاتی و فطری انسان، به کمک انسان‌ها شتافته و برنامه‌ای را با هدف تربیت انسان برای رسیدن به کمال حقیقی و واقعی ارائه نموده ‌است. این برنامه  مشتمل بر سه شاخۀ مهمِ عقاید، اخلاق و فقه می‌باشد. فقه اسلامی، عهده­دار اصلاح رفتارهای بشری و تربیت انسان متعالی در حوزه رفتارهاست و فقه قرآنی، نمونه بارز این نگرش است. هدف این تحقیق، تبیین الگوی ارائه شده قرآنی(فقه تربیتی)، و اثبات وجود چنین نگاهی با روش کشف و استخراج و بیان نمونه‌هایی از فقه القرآن با صبغه تربیتی همچون آیاتی است که به تشویق و تنبیه مکلّف(متربّی)، یا به اصل توانایی مکلّف توجه نموده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A New Perspective on Educational Jurisprudence on the Basis of Fiqh al-Qur’ān (Jurisprudence of the Qur’ān)

نویسندگان [English]

  • Mostafa Rafsenjani Moqaddam 1
  • Ali Muhammadian 2
1 -
2 -
چکیده [English]

Religion, through Divine Prophets, has come to the help of human beings to answer human concern for achieving perfection and happiness and has presented a program targeted at training man for achieving true and real perfection. This program consists of three important branches of ideas, ethics, and jurisprudence. Islamic jurisprudence undertakes correcting human behavior and training transcendent human beings in behavioral fields; and the Qur’ānic jurisprudence is an obvious instance of this perspective. The purpose of this research is to elucidate the provided Qur’ānic pattern (educational jurisprudence) and to prove the existence of such a perspective by means of exploring, extracting, and explaining some examples of fiqh al-Qur’ān  with an educational tone, like the verses concerning encouragement and discouragement of the mukallif (religiously accountable) (trainee), or the verses that have paid attention to the very potential of the mukallif.

کلیدواژه‌ها [English]

  • jurisprudence of the Qur’ān
  • verses of ordinances(āyāt al-aḥkām)
  • educational jurisprudence
  1. قرآن.
  2. نهج‌البلاغه.
  3. آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، چاپ دوم، 1384ش.
  4. اعرافی، علیرضا، فقه تربیتی(جلد1)، نشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، چاپ اول، 1387ش.
  5. امینی، ابراهیم، اسلام و تعلیم و تربیت، بوستان کتاب، قم، چاپ اول، 1384ش.
  6. ایازی، سیدمحمدعلی، فقه پژوهی قرآنی، بوستان کتاب، قم، چاپ اول،  1380ش.
  7. باقری، خسرو، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، نشر مدرسه، تهران، چاپ سوم، 1374ش.
  8. بحرانی، یوسف، الحدائق الناطرة فی احکام العترة الطاهره، منشورات جامعه مدرسین، بی‌تا.
  9. بناری، همت علی، نگرشی بر تعامل فقه و تربیت، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، چاپ اول، 1382ش.
  10. بنی‌هاشمی، محمدحسن، توضیح المسائل مراجع، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1376ش.
  11. حاجی ده‏آبادی، محمدعلی، درآمدی بر نظام تربیتی اسلام، دفتر تدوین متون درسی، قم، چاپ اول، 1377ش.
  12. حسین ادیب، علی محمد، راه و روش تربیت، انتشارات مؤسسه انجام، تهران، چاپ چهارم، بی‌تا.
  13. حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، انتشارات کتابچی، تهران، چاپ هشتم، 1374ش.
  14. خمینی، روح‌الله، تحریرالوسیلة، انتشارات دارالعلم، قم، چاپ هشتم، 1378ش.
  15. داعی‏نژاد، سید محمدعلی، ایمان و آزادی در قرآن، انتشارات کانون اندیشه جوان، تهران، چاپ اول، 1385ش.
  16. دلشاد تهرانی، مصطفی، سیری در تربیت اسلامی، نشر دریا، تهران، چاپ ششم، 1383ش.
  17. رضایی اصفهانی، محمدعلی،مبانی و قلمرو آزادی در قرآن، مجله قرآن و علم، نشر جامعة المصطفی العالمیه، ش5، قم، پاییز و زمستان 1388ش.
  18. رفسنجانی‏مقدم، مصطفی، نقش فقه در تربیت اجتماعی، انتشارات سخن‏گستر، مشهد، چاپ اول، 1393ش.
  19. شکوهی، غلام‏حسین، مبانی و اصول آموزش و پرورش، به‌نشر، مشهد، 1383ش.
  20. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ یازدهم، 1378ش.
  21. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، آزادى‌های عمومی و حقوق بشر، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1370ش.
  22. طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، اسماعیلیان، قم، چاپ چهارم، 1420ق.
  23. فاکر میبدی، محمد، بازشناسی آیات فقهی قرآن، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، چاپ دوم، 1387.
  24. فرجاد، محمد، «ویژگی‌های قواعد حقوق وضعی و اسلامی»، پژوهش‌های قرآنی، دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، ش34، 1382ش.
  25. قائمی، پروین، روان‌شناسی کودک و بالغ، انتشارات حسام، تهران، چاپ اول، 1375ش.
  26. قائمی، علی، تربیت و بازسازی کودکان، انتشارات امیری، تهران، چاپ هشتم، 1371ش.
  27. قرشی، سید على‌اکبر، قاموس قرآن، دارالکتب الإسلامیه، تهران، چاپ ششم، 1412ق.
  28. کلینی، محمد بن یعقوب، الاصول من الکافی، منشورات المکتبه الاسلامیه، تهران، چاپ پنجم، 1400ق.
  29. مجوزی، عبدالله، چرا تنبیه؟، انتشارات انجمن اولیا و مربیان، تهران، چاپ هفتم، 1383ش.
  30. مصباح یزدی، محمدتقی، اخلاق در قرآن، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، چاپ هفتم، 1380ش.
  31. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، دین و آزادی، مؤسسه نشر معارف اهل‌البیت:، قم، چاپ اول، 1381ش.
  32. مطهری، مرتضی، گفتارهای معنوی، انتشارات صدرا، قم، چاپ چهاردهم، 1373ش.
  33. معین، محمد، فرهنگ فارسی، امیرکبیر، تهران، چاپ پنجم، 1362ش.
  34. نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، داراحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ هفتم، 1980م.