دل در مصباح الهدایه (بررسی دل از دیدگاه کاشانی و مقایسه آن با توصیفات قرآنی و احادیث)

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

چکیده


دل، از واژگان پرکاربرد ادبیات عارفانه و عاشقانه است که با مترادفاتی چون قلب، فواد و صدر در شصت سوره از قرآن، یکصد و چهل بار تکرار شده است. در این مقاله، به ویژگی های دل در کتاب مصباح الهدایه و مستندات کلام عزالدین محمود کاشانی از آیات و احادیث پرداخته شده است.
از دیدگاه وی تعریف دل به دلیل تقلب در احوال گوناگون، دشوار و صفات و تطورات آن فراوان است. از دیگر سو دل دارای دو جنبه مادی و معنوی است که قابلیت پذیرش صفات متضاد روحانی و نفسانی را دارد. همچنین دل، جایگاه تجلی خداوند، احساس محبت، محل عشق، معرفت و حکمت، نور خداوندی، جایگاه ایمان و محل علم، توحید و اسرار خداوندی است. دل حاصل ازدواج روح و نفس انسانی و مکان آن عالم علوی است و با عنایت ازلی و برکت نزول وحی و پرتو انوار ولایت به پاکی می رسد و با طلب امور دنیایی و احتجاب نور نبوت منحرف می شود. دل جایگاه یک محبوب است و دلی که خود را پذیرای نور محبوب ازلی می کند، نمی تواند محل نفسانیات و امور مادی باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Heart in Misbah al-Hidāya (With some Descriptions from the Qur an and Hadīth)

نویسندگان [English]

  • Mahdi Malik Thabit 1
  • Ahmad Haydari 2
1
2
چکیده [English]

The heart (dil) is one of the most frequently used words in mystical literature, which is repeated one hundred forty times in sixty sūras of the Qur’ān with such equivalents as qalb, fu’ād, and ṣadr. This article addresses the characteristics of the heart in Maḥmūd Kāshānī’s Miṣbāḥ al-Hidāya and his supporting theological references to traditions and aḥādīth.From Kāshānī’s point of view, defining the heart is difficult because of its constant change in various states and its frequent transformation. On the other hand, the heart has two material and spiritual aspects, endowing it with the capacity for accepting contrasting spiritual and sensual characteristics. The heart is born out of the combination of human soul and the self and is located in the celestial world. It may achieve purity by the eternal grace of Allah, the blessings of the Revelation, and in light of the rays of wilāyat; however, it can be deviated by seeking after the worldly gains and by being veiled from the light of Prophethood. The heart is the locus of a beloved, and the heart that is receptive of the light of the eternal Beloved cannot be the place for carnalities and material affairs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sufi prose
  • Misbāh al Hidāya
  • Izz al Dī Mahmūd Kāshānī dil
  • qalb

مراجع

  1. قرآن کریم
  2. حرّ عاملی، محمد بن حسن، الجواهر السنیّه، ترجمۀ زین‌العابدین کاظمی خلخالی، تهران، دهقان، چاپ دوم، 1378ش.
  3. زرین کوب، عبدالحسین، ارزش میراث صوفیه، تهران، امیرکبیر، چاپ هشتم، 1383ش.
  4. سیوطی، جلال‌الدین، شرح سنن‌النسایی، حاشیۀ الامام‌السندی، بیروت، لبنان، داراحیاء التراث‌العربی، بی‌تا.
  5. شهیدی، سیدجعفر، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، تهران، علمی و فرهنگی، چاپ هفدهم، 1379ش.
  6. عطار نیشابوری، فریدالدّین محمد، تذکرة‌الأولیاء، به تصحیح و تعلیقات استاد علّامه جلال‌الدین همایی، تهران، هما، چاپ نهم، 1388ش.
  7. غزّالی، ابوحامد محمد، احیاء علوم‌الدّین، ترجمۀ محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم، تهران، علمی و فرهنگی، چاپ چهارم، 1375ش.
  8. فروزانفر، بدیع‌الزّمان، احادیث و قصص مثنوی، ترجمۀ کامل و تنظیم مجدد از حسین داودی، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم، 1381ش.
  9.  کاشانی، عزالدین محمود، مصباح‌الهدایة و مفتاح‌الکفایه، تصحیح استاد جلال الدین همایی، تهران، هما، چاپ نهم، 1388ش.
  10. کلینی رازی، ابی‌جعفر محمد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمه و شرح سیدجواد مصطفوی، قم، اسلامیه، بی‌تا.
  11. مسلم‌بن‌حجاج‌النیسابوری، ابوالحسن، الصحیح، بیروت، دارالآفاق الجدیده، بی‌تا.
  12. معروف، یحیی، «قلب در قرآن و ادبیات عرب: حقیقت یا مجاز» مندرج در: مجلةالجمعیةالعلمیةالایرانیةللّغةالعربیة و آدابها، ش 13، 1388ش.
  13. معینی، محسن، «دل»، مندرج در: دانشنامه قرآن، به سرپرستی بهاء‌الدین خرمشاهی، تهران، گلشن، 1377ش. 
  14. مولوی، مولانا جلال‌الدین محمد، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد الین نیکلسون، با مقدمه قدمعلی سرامی، تهران، بهزاد، چاپ چهارم، 1372ش.
  15. میبدی، رشیدالدین ابوالفضل، کشف‌الأسرار وعد‌ّة الأبرار، به اهتمام علی‌اصغر حکمت، تهران، امیرکبیر، چاپ پنجم، 1371ش.
  16. نیکلسون، رینولد الین، تصوّف اسلامی و رابطه انسان و خدا، ترجمۀ دکتر محمدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران، انتشارات سخن، چاپ دوم، 1374ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار