سنت ادبی آغازیه و گونه‌های آن در قرآن

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسنده

دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی

چکیده

کتاب‌های مقدس معمولاً با یکی از گونه‌های تسمیه، ستایش و نیایش آغاز می‌شوند. این کیفیت را آغازیه نام نهاده‌ایم. آغازیة قرآن با دو نگاه کل‌نگر و جزءنگر، قابل بررسی است؛ نخست اینکه سورة حمد، که این سه ساختار را به ترتیب در خود جای داده است، زیباترین آغازیة ممکن برای کلّ قرآن شمرده می‌شود.
آغازیه در اجزای قرآن (سوره‌ها) خود گونه‌های متعددی دارد که بر ادبیات فارسی و عربی تأثیری انکارناپذیر گذارده است، این‌گونه‌ها عبارت‌اند از:

1- حمد و تسبیح خداوند 2- حروف مقطعه 3- توصیف کتاب آسمانی 4- توصیف خداوند 5- بیان آفرینش 6- خطاب خدا به بندگان و پیامبر 7- آغازیه‌های پرسشی 8- تصویرگری قیامت 9-  بیان ویژگی‌های مؤمنان و کافران 10- سوگند 11- بیان مستقیم از زبان خداوند به عنوان متکلم.
تنوع آغازیه‌های قرآن یک‌بار دیگر بر غنای ساختاری و محتوایی و سرآمدی این کتاب تأکید دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Literary Tradition of Āghāziyya and its Variations in the Qur’ān

نویسنده [English]

  • Ghulām Rizā Ma‘rūf
چکیده [English]

Sacred scriptures usually begin with one type of such phrasings as tasmiya (pronouncing the Divine names), praise, or supplication. This beginning is called āghāziyya (exordium). The Qur’ān’s exordium can be examined from two holistic and atomistic perspectives: first of all, Sūrat al-Fātiha, which incorporates these three structures respectively, is regarded as the most beautiful exordium for the whole Qur’ān.
The exordiums at the beginning of the chapters of the Qur’ān are varied and have had an undeniable impact on Persian and Arabic literature. These various types of exordium are:
1. Praise and glorification of God, 2. Disconnected letters, 3. Description of the Revealed Book, 4. Description of God, 5. Description of the creation, 6. God’s addressing people and the Prophet 7. Interrogatory exordiums, 8. Portraying the Resurrection, 9. Description of the features of the believers and unbelievers, 10. Oath, 11. Direct address by God as the Speaker.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qur’ān
  • exordium
  • Sūrat al-Fātiha
  • tasmiya
  • praise
  • supplication
  1. قرآن کریم، ترجمة محمد مهدی فولادوند، تهران، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش، 1378ش.
  2. قرآن کریم، ترجمة فاسی، توضیحات و واژه‌نامه از بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، 1384ش.
  3. اوستا، گزارش و پژوهش: جلیل دوستخواه، تهران، مروارید، 1379ش.
  4. ترجمة گزیدة سرودهای ریگ‌ودا، قدیمی‌ترین سند زندة مذهب و جامعة هندو، تحقیق، ترجمه و مقدمه: سید محمدرضا جلالی نائینی، تهران، نقره، 1372ش.
  5. خرمشاهی، بهاءالدین و دیگران، دانشنامة قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، ناهید و دوستان، 1377ش.
  6. شمس الدین، سید مهدی، دانستنی‌های قرآن، قم، قدس، 1373ش.
  7. کتاب مقدس، ترجمة فاضل‌خان همدانی؛ ویلیام گلن؛ هِنری مُرتن، عهد عتیق و عهد جدید، تهران، اساطیر، 1388ش.
  8. مهابهارات، ترجمة میر غیاث الدین علی قزوینی، به اهتمام سید محمد رضا جلالی نائینی و دکتر ن.س.شوکلا، تهران، طهوری، 1385ش.
  9. ــــــــــ ، قرآن‌شناخت (مباحثی در فرهنگ و فرهنگ‌آفرینی قرآن، تهران، ناهید، 1387ش.
  10. مولوی، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد.ا. نیکلسون، تهران، هرمس، 1385ش.