تعامل علم و دین از دیدگاه علّامه طباطبائی

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار

چکیده

سخن در بارة علم ودین و تحلیل و بررسی رابطه آنها از دیر باز مورد توجه صاحب‌نظران، اندیشمندان و به ویژه فلاسفه بوده است؛ در طول تاریخ به ویژه قرون اخیر همواره منازعاتی میان علم ودین درگرفته که سبب شده اهمیّت این بحث را دو چندان نماید. علّامه طباطبائی از مفسران و متفکرّان مسلمان است که در قرن معاصر با بیان نظریات ارزشمندی به تبیین این رابطه پرداخته و با رفع تعارض‌های بیان شده در این دوحوزه، به تعامل آنها اذعان داشته است. ایشان ضمن شناسایی قلمرو علم ودین و تبیین رسالت هر یک از آنها بر این باور است که در دین، شناخت علمی نقش مهمّی درفهم وتفسیر دقیق‌تر آیات قرآن دارد. علم در تحکیم باورهای دینی سهم بسزایی برعهده دارد، و هر دو از یکدیگر اثر می‌پذیرند. ایشان با انکار تعارض واقعی میان علم و دین معتقد است که امکان تعارض ظاهری میان علم و دین وجود دارد؛ امّا قابل رفع است. ایشان چهار راه حل در این زمینه ارائه می‌کند و بدین شکل به رفع تعارض آیات می‌پردازد: باتصرّف لفظی در آیات قرآن، تعارض مسطح بودن زمین، وبا تصرّف معنوی درآیات، تعارض نور دادن کرة ماه و همچنین با تضمینی ندانستن یافته‌های علمی، تعارض نظریة تکامل با اندیشه دینی و با تبیین‌های فلسفی، شبهه نسبت دادن بیماری روانی و جسمانی به شیطان را رفع نموده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Interaction of Science and Religion from the Viewpoint of ‘Allāma Tabātabā’ī

نویسندگان [English]

  • Sayyid Muhammad Kāzim ‘Alavī 1
  • Nargis Sabūr 2
1
2
چکیده [English]

Talking about science and religion has since long ago been of much interest to the learned scholars, especially the philosophers. ‘Allāma Tabātabā’ī, from among the Muslim interpreters and thinkers in the


 present century, has elaborated on the relation between this relationship in his precious remarks and admitted to their interaction by removing the conflicts stated in these two areas. Denying the existence of a real conflict between science and religion, he believes that an apparent conflict may exist between science and religion, but it is removable. He proposes four solutions in this regard: he resolved the conflict of the flatness of the earth by literal elaboration (taṣarruf) on the Qur’ānic verses, the moon’s luminosity by spiritual elaboration on the verses; the conflict of the evolution theory with religious thought by not regarding scientific findings as warranted; and the attribution of mental and physical diseases to Satan by philosophical elucidations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • science and religion
  • ‘Allāma Tabātabā’ī
  • science and the Qur’ān
  • interaction of science and religion
  • conflict of science and religion
  • Tafsīr al-Mīzān

مراجع

  1. قرآن
  2. نهج البلاغه
  3. استیس، والتر ترنس، دین‌ و نگرش نوین، ترجمه ‌احمدرضا جلیلی، چاپ دوم: تهران، انتشارات حکمت، 1381ش.
  4. باربو، ایان، علم و دین، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی چاپ سوم: تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1379ش.
  5. بهرامی، محمد، «علم و دین از منظر علامه طباطبائی»، پژوهشهای قرآنی، ش9 و10.
  6. خرمشاهی، بهاء الدین، قرآن‌پژوهی، چاپ سوم: تهران، مرکز نشر فرهنگی شرق، 1373ش.
  7. خسروپناه، عبدالحسین، کلام جدید (علم و دین)، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه حکمت نوین اسلامی، گروه دین‌شناسی.
  8. ــــــــــ ، کلام جدید، چاپ دوم: قم، انتشارات مرکز مطالعات پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه قم، 1381ش.
  9. دهخدا، علی اکبر، فرهنگ دهخدا، انتشارات دانشگاه تهران، 1373ش.
  10. رضایی، محمد علی، «پژوهش در تفسیر علمی قرآن»، مجله طلوع، ش1، تابستان 1381ش.
  11. سجادی، سیدجعفر، فرهنگ علوم نقلی و ادبی، مؤسسة مطبوعاتی علمی، 1344ش.
  12. شجاعی‌زند، علیرضا، «تعریف دین ومعضل تعدد»، نقدونظر، سال پنجم، ش3 و 4.
  13. طباطبائی، سید محمدحسین، اعجاز از نظر عقل و قرآن، چاپ سوم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی، 1366ش.
  14. ــــــــــ ، محمد در آینه اسلام، قم، نشر محمّد.
  15. ــــــــــ ، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، چاپ سوم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی، 1366ش.
  16. ــــــــــ ، معنویت تشیع و22مقاله دیگر، قم، انتشارات تشیع، بی تا.
  17. ــــــــــ ، قرآن در اسلام، دارالکتب الاسلامیه، 1353ش.
  18. ــــــــــ ، مجموعه مقالات، کانون انتشارات حبیبی، بی تا.
  19. الطبرسی، ابوعلی الفضل بن الحسن، مجمع البیان لعلوم القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1379ق.
  20. الطبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل وجوه آی القرآن، بیروت، دارالمعرفة، 1406ق.
  21. ظهیری، سید مجید، مدرنیستی، روشنفکری و دیانت، مشهد، دانشگاه اسلامی رضوی، 1381ش.
  22. علی زمانی، امیر عباس، تأملاتی در باب رابطة علم و دین درمغرب زمین، قم، احیاگران، 1380ش.
  23. فرامرز قراملکی، احد، موضع علم و دین در خلقت انسان، تهران، نشر مؤسسه فرهنگی آرایه، 1373ش.
  24. قدر دان ملکی، محمد حسن، معجزه در قلمرو عقل، قم، بوستان کتاب، 1381ش.
  25. گلشنی، مهدی، علم و دین و معرفت در آستان قرن بیست و یک، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1379ش.
  26. ــــــــــ ، از علم سکولار تا علم دینی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1377ش.
  27. مشهدی نوش آبادی، «نگاهی آسیب شناسانه به پیشینه مباحث جدید کلامی در ایران»، نامه مفید، ش82.
  28. مهدوی نژاد، محمد حسین، دین و دانش، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، 1384ش.
  29. نجیبی، و دیگران (حسین‌زاده، لطیفی)، «مسئلة علم و دین» ؛ کلام اسلامی، سال یازدهم، ش43.
  30. هات، جان اف، علم و دین از تعارض تا گفت‌وگو، ترجمه بتول نجفی، انتشارات حله، 1382ش.
  31. Barbour، IanG. (1990) Religion in the age of science. San Francisco:Harper&Row  
  32. NANCEY MURRHY , REIGON And SCIENCE, Routledge Encyclopedia of philosophy. London &New York:Routledge
  33. White, Andrew Dickso n (1896). A History of the Warfare Science with Theolog in Christendom. 2Vols. New York:the Macmillan Co.

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار