دیدگاهی نو درباره آیات 16-19 سوره قیامت و نقد دیدگاه‌های سه‌گانه‌ مشهور

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه امام صادق

2 دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه مذاهب اسلامی

چکیده

آیات 16-19سوره مبارکه قیامت ازجمله آیاتی است که درخصوص معنای آن در میان مفسران و محققان بحث به درازا کشیده و دیدگاه‏‌های مختلفی درباره آن مطرح شده است. بیشتر مفسران این آیات را جملات معترضه‌ای درباره قرآن، در میان آیات مربوط به قیامت دانسته‌اند، اما برخی نیز این آیات را مربوط به موضوع قیامت و در صدد ترسیم صحنه‌ای از مواقف قیامت دانسته‌اند. مفسران و محققان برای همه این دیدگاه‌‏ها دلائلی را بیان کرده و گاه دیدگاهی دیگر را نیز رد کرده‌اند، اما به نظر می‌رسد، هیچ‌یک از این دیدگاه‌‏ها به‌رغم شهرت و کثرت نقل، مستند کافی نداشته و با ظواهر و سیاق آیات و برخی قرائن قرآنی و روایی همخوانی ندارد. نگارنده معتقد است آیات 16-19 سوره قیامت، در واقع توصیه‌ای به پیامبر اکرم(ص) در شتاب نکردن در ابلاغ آیات پانزده‌گانه ابتدای سوره قبل از اتمام سوره می‌باشد. در این مقاله، ابتدا هر یک از دیدگاه‏‌های مشهور را بیان کرده و نقد می‌کنیم، سپس دیدگاه جدید و توضیحات و مستندات آن را بیان می‌داریم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A New Viewpoint on Verses 16-19 of the Blessed Sūrat al-Qiyāma and Critique of the three Widely Known Viewpoints

نویسندگان [English]

  • Abbas Mosallaeepour 1
  • Muhammad Barzgar 2
چکیده [English]

The verses 16-19 of the blessed Sūrat al-Qiyāma are among the verses on the meaning of which the interpreters and researchers are greatly divided and different views have been expressed about them. Most of the interpreters have regarded these verses as parenthetical sentences about the Qur’an among the verses concerning the Resurrection Day. Some, however, have considered these verses to be related to the subject of Resurrection and an outline of the scene of the stations of the Resurrection. Although the interpreters and researchers have expressed reasons for all these views and sometimes have rejected the other view, it seems none of these views are well-documented despite their popularity and plurality of traditions, as they are not consistent with the external meaning, contexts, and some Qur’anic and hadith evidences. The writer believes the verses 16-19 of the blessed Sūrat al-Qiyāma are indeed recommendations to the Holy Prophet (S.A.W.) not to hasten in conveying the early 15 verses of the sūra before the completion of the sūra itself. In this article, first we state each of the widely known views and critique them and then state the new view and its explanations and evidences.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sūrat al-Qiyāma
  • verses 16-19 of Sūrat al-Qiyāma
  • prudential approach
  • contextual approach
  • proportion of the verses
  • parenthetical sentence
  1. قرآن کریم
  2. آخوندی، اصغر، آیات 16-19 «سوره قیامت، مخاطب‏شناسی و زمان خطاب»، مجله پژوهش‏های قرآن و حدیث، دانشکده الهیات دانشگاه تهران، ش8، 1392ش.
  3. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم‏، تحقیق محمدحسین شمس‏الدین، دار الکتب العلمیه، بیروت، چاپ اول‏، 1419ق.
  4. الهی‌زاده، محمدحسین، درسنامه تدبّر در قرآن (جزء بیست و نه)، مؤسسه تدبر در قرآن و سیره، مشهد، چاپ اول، 1391ش.
  5. بلاغى، سید عبدالحجت، حجة التفاسیر و بلاغ الإکسیر، انتشارات حکمت، قم، 1386ش.
  6. بهبودی، محمدباقر، تدبّری در قرآن، انتشارات سنا، تهران، چاپ اول، 1378ش.
  7. بهجت‏پور، عبدالکریم، تفسیر تنزیلی(به ترتیب نزول) مبانی، اصول، قواعد و فواید، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، چاپ اول، 1392ش.
  8. ________________ ، همگام با وحی، تفسیر تنزیلی (به ترتیب نزول)، مؤسسه تمهید، قم، چاپ اول، 1390ش.
  9. خامه‌گر، محمد و مهدی جلالی، «نقد روایات تعجیل پیامبر در تکرار آیات هنگام نزول»، پژوهش‌های قرآنی، دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، ش 72، 1391ش.
  10. زمخشرى، محمود، ‏الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ سوم‏، 1407ق.
  11. سیوطى، عبدالرحمن، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، کتابخانه آیةالله العظمی مرعشى نجفى، قم، 1404ق.
  12. شلتوت، محمود، الی القرآن الکریم، سپهر، تهران، 1405ق.
  13. صادقى تهرانى، محمد، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنّـة، انتشارات فرهنگ اسلامى‏، قم، چاپ دوم‏، 1365ش.
  14. صافى، محمود بن عبدالرحیم، ‏الجدول فى إعراب القرآن‏، ‏دار الرشید _ مؤسسة الإیمان‏، دمشق و بیروت، چاپ چهارم‏، 1418ق.
  15. صبوحی، علی، تدبّر در قرآن کریم (جلد5_ سوره‌های مزّمّل تا مطفّفین)، مؤلف، قم، چاپ اول، 1394ش.
  16. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ پنجم، 1417ق.
  17. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن (مجمع البیان لعلوم القرآن)، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1372ش.
  18. طبرى، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن، دار المعرفه، بیروت، 1412ق.
  19. طوسى، محمد بن حسن، التبیان فى تفسیر القرآن، تحقیق احمد قصیر عاملی، دار احیاء التراث العربى، بیروت، بی‏تا.
  20. عیاشى، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، تحقیق سیدهاشم رسولى محلاتى، چاپخانه علمیه‏، تهران، چاپ اول‏‏، 1380ق.
  21. فخر رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، دار احیاء التراث العربى، بیروت، 1420ق.
  22. فقهی زاده، عبدالهادی، «تأملی در هم‌پیوندی آیات در سوره قیامت»، مقالات و بررسی‏ها، دانشکده الهیات دانشگاه تهران، ش 63، 1377ش.
  23. قرشى، سید على‏اکبر، تفسیر احسن الحدیث، بنیاد بعثت، تهران، 1377ش.
  24. قرطبى، محمد بن احمد، ‏الجامع لأحکام القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ اول‏، 1364ش.
  25. قمى، على بن ابراهیم، تفسیر قمى، تحقیق: سید طیب موسوى جزایری، دار الکتاب، قم، 1367ش.
  26. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق و تصحیح علی‏اکبر غفارى و محمد آخوندى، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم ، 1407ق.‏
  27. مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404ق.
  28. مدرّسى، سید محمدتقى‏، من هدى القرآن‏، دار محبّى الحسین‏، تهران، 1419ق.
  29. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1360ش.
  30. معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، مؤسسة النشر الإسلامی، قم، چاپ دوم، 1415ق.
  31. نجارزادگان، فتح الله، «مخاطب و زمان خطاب آیات16-19 سوره قیامت و نقد نظریه نسیان‏پذیری وحی»، فصلنامه انجمن معارف اسلامی، انجمن معارف اسلامی ایران، ش7، 1385ش.
  32. نهاوندی، محمد بن عبدالرحیم، نفحات الرحمان فی تفسیر القرآن، مؤسسه بعثت، قم، چاپ اول، 1425ق.