فرضیه‌ها در دعوت از امام رضا(ع) به مرو

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسنده

پژوهشگر بنیاد پژوهشهای اسلامی و مدرّس حوزه و دانشگاه

چکیده

موقعیت پیش آمده برای امام علی بن موسی‏الرضا(ع) در مقایسه با دیگر امامان از ویژگی خاصی برخوردار است؛ زیرا در میان این خاندان بعد از امام علی(ع) تنها برای آن حضرت بود که شرایط ورود به دستگاه خلافت پیش آمد، همین عامل بود که هم موقعیت آن حضرت را ممتاز کرد و هم پرسش‌‌های بسیاری را سبب شد. یکی از این پرسش‌ها این است که آیا عامل دعوت آن حضرت به ایران، شخص مأمون بود یا فضل بن سهل؟ و در هر دو صورت، آیا هدف آنها از این اقدام، خدمت به دین و تقویت فرهنگ شیعی بود، یا اقدام آنها نقشه‌ای مزورانه به شمار می‌آمد که هر یک برای رسیدن به مقاصد خود، آن را طراحی کردند و به اجرا گذاشتند؟
با توجه به فرضیه‌های متفاوت که در این‌باره وجود دارد، این پژوهش بر آن است، نخست فرضیه‌های موجود را مطرح و با ذکر دلایل تبیین نماید، سپس آنچه نقدپذیر است نقد کند و این احتمال را که آمدن امام رضا(ع) به مرو با دعوت شخص مأمون بوده و وی اهداف سیاسی در سر داشته است، با ذکر دلایل محکم و قراین تاریخی اثبات نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Hypotheses in Invitation of Imam Riḍā (A.S.) to Merv

نویسنده [English]

  • Reza Vatandust
چکیده [English]

The situation brought about for Imam Ali b. Mūsā al-Riḍā (A.S.) in comparison to other Imams is of special features, because after Imam Ali (A.S.) it was only for him from among this household that the entering the caliphate system was made possible. It was this very factor that both sublimated the status of the Imam and prompted some questions as well. One of these questions is that whether the person behind the invitation of the Imam to Iran was Ma‘mūn himself or Faḍl b. Sahl? In both instances, was their objective in this matter to serve the religion and reinforce the Sh‘ī culture or was their action a deceiving plot, which each one of them had planned and executed for achieving their own purposes?
Given various hypotheses in this respect, this research is intended first to introduce the existing hypotheses and explain and criticize them with reasons provided, and then by mentioning strong reasons and historical evidences, prove the possibility that the coming of the Imam to Merv was by the invitation of Ma‘mūn himself.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • invitation of the Imam Riḍā (A.S.)
  • Ma‘mūn
  • Faḍl b. Sahl
  • the reason for bringing the Imam to Merv
  • the Abbasid rule
  1. قرآن کریم.
  2. ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، دار صادر، بیروت، 1386ق.
  3. ابن بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، الامالی، مؤسسه بعثه، قم، 1417ق.
  4. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، التوحید، جامعة مدرسین، قم، بی‌تا.
  5. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، علل الشرایع، ترجمه و تحقیق محمد‌جواد ذهنی، مؤمنین، قم، 1386ش.
  6. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، عیون اخبار الرضا7، مؤسسه اعلمی، بیروت، چاپ اول، 1404ق.
  7. اصفهانی، ابوالفرج،  مقاتل الطالبیّین، المکتبة الحیدریه، نجف، 1385ق.
  8. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، دار التعارف، بیروت، بی‌تا.
  9. بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، مدینة المعاجز، مؤسسه معارف اسلامی، قم، 1415ق.
  10. زیدان، جرجی، تاریخ تمدن اسلام، ترجمۀ علی جواهر کلام، امیرکبیر، تهران، 1373ش.
  11. سیوطی، عبد‌الرحمن بن ابی‌بکر، تاریخ الخلفاء، بی‌نا، بیروت، بی‌تا.
  12. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، دار النعمان، نجف، 1386ق.
  13. طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، بنیاد فرهنگ ایران، تهران، 1352ش.
  14. عبدالقادر، احمد یوسف، زندگانی علی بن موسی الرضا7 از تاریخ سیاسی اسلام، ترجمۀ غلام‌رضا ریاضی، زوار، مشهد، بی‌تا.
  15. عطاردی، عزیزالله، مسند الإمام الرضا7، کنگرۀ جهانی امام رضا7، مشهد، 1406ق.
  16.  مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1403ق.
  17. مسعودی، علی بن الحسین، مُروج الذّهب، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده،  دارالهجره، قم، 1404ق.
  18. مطهری، مرتضی، مجموعه ‌آثار، صدرا، تهران، 1378ش.
  19. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد، دار المفید، بیروت، 1414ق.
  20. منشی کرمانی، ناصر‌الدین، نسائم الأسحار من لطائم الأخبار، تصحیح جلال‏الدین حسینی، اطلاعات، تهران، 1364ش.