معناشناسی اقسام«خُطُوات الشحطان» در قرآن کریم

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه آیت‌الله حائری میبد یزد

2 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه آیت‌الله حائری میبد یزد

چکیده

این پژوهش که به روش توصیفی _ تحلیلی و براساس مطالعات کتابخانه‌ای مهیا شده، هدفش معناشناسی اقسام «خطوات الشیطان» در قرآن کریم است. با توجه به آیات قرآن، خطوات الشیطان اجمالاً می‌تواند همان گمراه شدن انسان توسط شیطان تعریف شود که در یک سیر تدریجی و دقیق اتفاق می‌افتد. در این نوشتار چند مدل از اقسام خطوات الشیطان معرفی شده است که هریک با اسلوبی منظم مورد بررسی معناشناسانه قرار گرفته، مصادیقی از آن‌‌ها در قرآن ذکر می‌شود. الگوها عبارت‌اند از: 1. سیر شیطان به صورت مارپیچ حول صراط مستقیم، 2. حرکات  انحرافی _ دورانی شیطان حول صراط مستقیم، 3. حرکات  انحرافی _ انتقالی شیطان در خط یکنواخت، 4. حرکت انحرافی _ انتقالی شیطان، در خط منحنی، 5. انحراف از صراط مستقیم در خط پنهان حرکت شیطان و برخی مصادیق عبارت‌اند از: گسترش تدریجی دامنۀ گناهان، حرکت آهسته و با زاویۀ انحراف اندک، بدعت‌گذاری و مصلحت‌اندیشی، جنونِ ناشی از تماس با شیطان، عدم دشمن‌شناسی، ایجاد ترس و... .

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Semantics of Types of “Satan’s Steps” in the Holy Qur’ān

نویسندگان [English]

  • Ali Muhammad Mirjalili 1
  • Muhammad Azimi Deh Ali 2
1 -
2 -
چکیده [English]

Having been prepared with descriptive-analytical method and based on library studies, this research is intended to touch upon the semantics of types of “Satan’s steps” (khuṭuwāt al-Shayṭān) in the Holy Qur’ān. With regard to the verses of the Qur’an, the Satan’s steps can be briefly defined as man’s being misguided by the Satan, which takes place in a gradual and accurate course of time. In this writing, several models of different Satan’s steps are introduced that each has been semantically studied in a methodical manner and some of their instances in the Qur’ān are mentioned. The models are as follows: 1. Winding movement of the Satan around the Straight Path, 2. The deviated-circular movement of the Satan around the Straight Path, 3. The deviated-transferring movement of the Satan on a steady line, 4. The deviated-transferring movement of the Satan on a curved line, 5. Deviation from the Straight Path on a hidden line. The Satan’s movement and some of its instances are: the gradual expansion of the sins’ scope; slow movement with slight angle of deviation; innovation and expediency; insanity resulting from contact with the Satan, non-recognition of the Satan, creating fear, etc.

کلیدواژه‌ها [English]

  • khuṭuwāt in the Qur’ān and traditions
  • semantics of khuṭuwāt
  • types of Satan’s steps
  • internal actions of the Satan
  • external actions of the Satan
  1. قرآن کریم، ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی، دار القرآن الکریم، قم، چاپ دوم، 1373ش.
  2. ابن حیون، نعمان بن محمد‏، دعائم الإسلام، تصحیح و تحقیق آصف فیضى، مؤسسة آل البیت:‏، قم‏، چاپ دوم‏، 1385ق.
  3. ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول عن آل الرسول9، انتشارات اسلامى جامعه مدرسین، قم، چاپ دوم، 1404 ق.
  4. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب‏، تصحیح و تحقیق جمال‌الدین میر دامادى، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع- دار صادر، بیروت، چاپ سوم‏‏، 1414ق‏.
  5. أزدى، عبدالله بن محمد، کتاب الماء، تصحیح و تحقیق محمدمهدی، اصفهانى، مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل- دانشگاه علوم پزشکی ایران‏، تهران‏، 1387ش‏.
  6. بستانى، فؤاد افرام‏، فرهنگ ابجدى‏، ترجمه رضا مهیار، انتشارات اسلامی‏، تهران، چاپ دوم‏، 1375‌ش/ 1395 ق.
  7. ثقفى، ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال‏، الغارات، تصحیح و تحقیق جلال‏الدین، محدث، انجمن آثار ملى‏، تهران‏.
  8. شیخ حر عاملى، محمد بن حسن‏، وسائل الشیعه، تصحیح و تحقیق مؤسسة آل‏البیت:‏، مؤسسۀ آل البیت:، قم‏، ‏1409ق.
  9. حسن بن على، امام یازدهم7‏، التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری7، تحقیق و تصحیح مدرسه امام مهدى7‏، مدرسه الإمام المهدی عجل الله تعالى فرجه الشریف‏، قم‏، ‏ 1409ق.
  10. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، ‏مفردات ألفاظ القرآن‏، تصحیح  و تحقیق داوودى و صفوان عدنان، ‏دار القلم _ الدار الشامیه، بیروت- دمشق، ‏1412ق‏.
  11. شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، ترجمه و شرح علی نقی فیض الاسلام اصفهانى،  تصحیح و تحقیق مؤسسۀ چاپ و نشر تألیفات فیض الإسلام‏، تهران‏، چاپ پنجم‏، 1379ش.
  12. طریحی، فخر الدین بن محمد، مجمع البحرین‏، تحقیق و تصحیح حسینى اشکورى، نشر مرتضوى‏، تهران‏، چاپ سوم‏، 1375 ش.‏
  13. عروسى حویزى، عبد على بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تصحیح و تحقیق  سید هاشم رسولى محلاتى، اسماعیلیان‏، قم‏، چاپ چهارم‏، ‏1415 ق.
  14. عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تصحیح و تحقیق رسولى محلاتى، المطبعة العلمیه، تهران‏، 1380 ق‏.
  15. فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، نشر هجرت‏، قم‏، چاپ دوم‏، 1409 ق‏.
  16. قرشى بنایى، على‏اکبر، قاموس قرآن، دار الکتب الاسلامیه، تهران‏، چاپ ششم‏، 1412ق.
  17. قطب‏الدین راوندى، سعید بن هبة‌الله‏، فقه القرآن، تصحیح و تحقیق الحسینى،  احمد الحسنی/ مرعشى، محمود، کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی‏، قم‏، چاپ دوم‏، 1405 ق‏.
  18. قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی، دار الکتاب، قم، چاپ سوم، 1367ش/1404ق.
  19. مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى، بحار الأنوار، دار إحیاء التراث العربی _  بیروت، چاپ دوم،1403ق.
  20. منسوب به جعفر بن محمد، امام ششم7‏، مصباح الشریعه، اعلمى‏، بیروت‏، 1400ق.‏
  21. مصطفوى، حسن‏، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‏، تهران‏، 1368ش‏.
  22. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب الإسلامیه _ تهران، چاپ اول، 1374ش.