مشکوة ارتباط معنایی اسمای حسنای خداوند در فواصل آیات با محتوای آن‌ها
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن، دانشکده تفسیر و معارف قرآن
چکیده
فاصله به معنای پایانۀ آیات است .برخی خاورشناسان مغرض با استناد به اسمای حسنای خداوند در فواصل برخی آیات، این شبهه را مطرح و ادعا نموده‌اند که قرآن کریم مجموعه جملاتی است پراکنده که بدون هیچ نظم و هماهنگی در کنار هم قرار داد ه شده است. تأمل و تدبر در اجزای کلام الهی از جمله اسمای حسنای الهی در فواصل آیات، ارتباط محکم و شگفت‌انگیز آن‌ها را با محتوای آیات تأیید می‌نماید. البته در بسیاری از موارد این ارتباط روشن و آشکار است، ولی در برخی آیات کشف این ارتباط به تأمل و تدبّر نیاز دارد. حتّی دقت و تأمل در محتوا و سیاقِ آیات شبیه به هم و همگون که فواصل متفاوتی دارد بیانگر نکات و ظرافتهایی است که خود بر زیبایی وشگفتی و اعجاز قرآن میافزاید. افزون بر این، ترتیب و چینش این نام‌ها در فواصل و تقدیم برخی بر برخی دیگر نیز همراه با نکات بلاغی و زیبایی و ظرافت می‌باشد که این نیز خود بخشی از اعجاز بیانی قرآن است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Spiritual Relation of the Most Beautiful Names of God in Fāṣilas of the Verses to their Contents
نویسنده [English]
- Sayyid ‘Abd al-Rasul Husaynizadeh
چکیده [English]
Fāṣila (rhyme of the Qur’ānic text) is the end of the verses. Some spiteful orientalists by relying on the most beautiful Names of God have raised the misconception claiming that the Holy Qur’ān comprises of a collection of scattered statements that are juxtaposed next to each other without any order and conformity. Deliberation and contemplation on the components of Divine words, including the most beautiful Names of God in fāṣilas of verses, proves their strong and amazing relation to the content of the verses. Of course, in many instances this relation is clear but in some verses unveiling this relation requires some deliberation and contemplation. Even careful deliberation on the content and context of similar and homogeneous verses that have different fāṣilas would reveal delicacies and accurate points that would enhance the beauty, wonder, and inimitability of the Qur’ān. Furthermore, the order and arrangement of these names in fāṣilas and the precedence of some over others are coupled with rhetorical points, beauty, and delicacies, which in themselves are regarded as part of the expressive inimitability of the Qur’ān.
کلیدواژه‌ها [English]
- conformity of the Qur’ān
- fāṣilas of the verses
- rhymed prose
- Names of Allah
- inimitability of the Qur’ān
- ابن القیم الجوزیه، بدایع الفوائد، تحقیق صالح الحام و خالد خلدون، دار ابن حزم، بیروت،چاپ اول، 1426ق.
- ابن جوزی، عبدالرحمان بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، تحقیق عبدالرزاق مهدی، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ اول، 1422ق.
- ابن عاشور، احمد بن طاهر، التحریر و التنویر، مؤسسة التاریخ، بیروت.
- ابن عجیبه، احمد بن محمد، البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، تحقیق عبدالله قرشى رسلان، ناشر: حسن عباس زکی،قاهره، 1419ق.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت، 1414ق.
- باقلانی،ابو بکر محمد بن الطیب، إعجاز القرآن، دار الکتب العلمیه،بیروت،چاپ اول، 1421ق.
- بقاعی، ابراهیم بن عمر، نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور، دار الکتاب الاسلامی، قاهره.
- بنت الشاطی، عایشه عبدالرحمان، الإعجاز البیانی للقرآن، دار المعارف، قاهره، چاپ دوم، 1404ق.
- بیضاوی، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، تحقیق محمد عبدالرحمان مرعشلی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ اول، 1418ق.
- تفتازانی، مسعود بن عمر، مختصر المعانی، دارالفکر، قم، چاپ سوم، 1376ش.
- الخضیری، محمد بن عبدالله، تفسیر التابعین، دار الوطن للنشر ، ریاض، بیتا.
- جوادی آملی، تسنیم، نشر اسراء،قم، چاپ اول، بیتا.
- حسناوی، محمد، الفاصلة فی القرآن، دار عمار، عمان، چاپ دوم، 1421ق.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تصحیح و تحقیق صفوان عدنان داودی، دار العلم، بیروت، چاپ اول، 1412ق.
- رضوان، عمربن ابراهیم، آراء، المستشرقین حول القرآن الکریم و تفسیره؛ دراسة و نقد، دارالعلمیه، ریاض، چاپ اول، 1413ق.
- رمانی، علی بن عیسی، ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن، تحقیق محمد خلف‌الله احمد و محمد زغلول سلام، دار المعارف، مصر، چاپ چهارم، بیتا.
- زبیری ، احمد بن ابراهیم، ملاک التأویل، تحقیق سعید الفلاح، دار الغرب الاسلامی، بیروت، چاپ اول، 1403ق.
- زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق عبدالرحمان المرعشلی، دارالمعرفه، بیروت، چاپ اول، 1410ق.
- زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ سوم، 1407ق.
- سیوطی، جلال‌الدین، الإتقان فی علوم القرآن، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ دوم،1421ق.
- _________________ ، معترک الأقران فی إعجاز القرآن، دار الفکر العربی.
- شریف کاشانی، حبیب‌الله، تفسیر ستّ سور، انتشارات شمس الضحی، تهران، چاپ اول،1383ش.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرّسین، تهران، چاپ دوم، 1378ش.
- طیب، عبدالحسین، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات اسلام،تهران، چاپ دوم، 1378ش.
- عبدالفتاح لاشین، من أسرار التعبیر فی القرآن الکریم، دار المریخ للنشر، ریاض، چاپ اول، 1403ق.
- عوده، رجاء بنت محمد عوده، الإعجاز القرآنی و أثره على مقاصد التنزیل، مکتبة العبیکان، ریاض، چاپ اول، 1424ق.
- فتحی احمد عامر، فکرة النظم بین وجوه الاعجاز فی القرآن الکریم، منشأة المعارف، اسکندریه، 1991ق.
- فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1420ق.
- فراء، یحیی بن زیاد، معانی القرآن، تصحیح و تحقیق احمد یوسف نجاتی، دارالمصریة للتألیف و الترجمه، مصر، چاپ اول، بیتا.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، انتشارات هجرت، بیجا، چاپ دوم، 1410ق.
- فضل حسن عباس، قضایا قرآنیة فی الموسوعة البریطانیة، دار الفتح،عمان، چاپ اول، 1421ق.
- فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، دار الهجرة، قم، 1414ق.
- محمد امین الخضری، من اسرار المغایرة فی نسق الفاصلة القرآنیه، بینا، قاهره، 1414ق/ 1994م.
- مرسی، کمال الدین عبدالغنی، فواصل الآیات القرآنیه، جامعة الاسکندریه، مصر، چاپ اول، 1420ق.
- مطعنی، عبدالعظیم ابراهیم، خصائص التعبیر القرآنی و سماته البلاغیه، مکتبة وهبه، قاهره، چاپ اول، 1413ق.
- مطلوب، احمد، معجم المصطلحات البلاغیة و تطورها، مکتبة لبنان ناشرون، بیروت، چاپ اول، بیتا.
- معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، چاپ دوم، 1415ق.
- نحاس، ابوجعفر احمد بن محمد، إعراب القرآن، بیروت دار الکتب العلمیه، بیروت، چاپ اول، 1421ق.
- هاشمی، احمد، جواهر البلاغه، مرکز مدیریت حوزه علمیه، قم، چاپ پنجم، 1381ش.
)