مفهوم شناسی واژه «نفحه» بر اساس آیۀ 46 سورۀ انبیاء

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه مازندران

2 دانشجوی دانشگاه مازندران - بابلسر دانشکد ه الهیات علوم قرآن و حدیث

چکیده

واژه شناسی از نخستین  و مؤثّرترین گام‏ها در تفسیر قرآن است. با جست‏وجو در کتاب‏های لغوی و روایات، می­توان کاربردهای متفاوتی برای واژه «نفحه» در نظر گرفت. گوهر معنایی این واژه، وزش باد ملایم است که با واژه «نفخ» هم معنا می­گردد؛ اما آنچه در تفاسیر و کتاب‏های لغوی به عنوان واژه جایگزین برای آن ذکر شده است، واژه «لفح» است که در دایره معنایی واژه«نفحه»، جایگاه با ارزشی دارد، تا جایی که برخی، این دو کلمه را در اصل، یکی دانسته، معتقدند که واژه «لفح» به تصحیف ضبط شده است. آنچه این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال آن است، تبیین بهتر این واژه در کتاب‏های لغوی، تفاسیر و کتاب‏های روایی موجود است که برطبق این منابع، سه نتیجه مهم قابل ذکر است: 1- واژه نفحه، تنها بیانگر کوچکی و خردی است. 2-این واژه دربارۀ حرارت نیز به کار می‏رود و از این رو، با واژه لفح هم معناست. 3-استعمال این واژه دربارۀ عذاب به صورت مجازی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Concept of the Word Nafḥa according to the Verse 46 of Sūrat al-Anbiyā

نویسندگان [English]

  • Sharifi Muhammad 1
  • akram hosseinzadeh 2
1
2 Student of Mazandaran University - Babolsar Faculty of Theology of Quran and Hadith Sciences
چکیده [English]

Terminology is among the first and most effective steps in the interpretation of the Qur’ān. With an exploration into the lexicons and traditional collections, books, different applications can be taken into consideration for the word nafḥa. The semantic essence of this word is a mild blow of wind, which is synonymous with the word nafkh; however, what is mentioned in interpretations and lexicons as a substitute for this word is the word lafḥ, which has a significant status in the semantic circle of the word nafḥa, to the extent that some have considered these two words to be one and the same. What this article is aiming at with a descriptive-analytical method is to figure out better explanations of this word in the existing lexicons, interpretations, and traditional collections, according to which three important conclusions are worth-mentioning: 1. The word nafḥa only represents smallness and scantiness. 2. This word is also used about heat and, thus, it is synonymous to the word lafḥ. 3. Its use is figurative concerning torment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • nafḥa
  • lafḥ
  • nafkh
  • verse 46 of Sūrat al-Anbiyā

مراجع

  1. قرآن مجید
  2. ابن ابی حاتم، عبدالرحمان بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق اسعد محمد الطیب، مکتبه نزار مصطفی الباز، عربستان سعودی، 1419ق.
  3. ابن اثیرجزری، مبارک ­بن ­محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، تحقیق  محمود محمد طناحی، اسماعیلیان،‌قم، 1367ش.
  4. ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، کتابخانه بزرگ آیة الله مرعشی نجفی، قم، 1404ق.
  5. ابن جنّی، ابوالفتح عثمان، الخصائص، تصحیح محمدعلی النجار، دارالهدی، بیروت،‌ 1982م.
  6. ابن شهرآشوب، محمد­ بن ­علی،‌ متشابه القرآن و مختلفه، انتشارات بیدار، قم، 1410ق.
  7. ابن طاووس، علی بن موسی، جمال الاسبوع بکمال العمل المشروع، دارالرضی، قم، ‌1330ش.
  8. ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، بی­نا،‌ بی‏جا، بی‏تا.
  9. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، تحقیق هارون عبدالسلام محمد، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1404ق.
  10. ابن فهدحلی، احمد بن محمد، عدّة الداعی و نجاح الساعی، تحقیق احمد موحدی قمی، دارالکتب الاسلامی، قم، ‌1407ق.
  11. ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، تحقیق جمال‌الدین میر دامادی، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع،‌بیروت، 1414ق.
  12. ابن عربی، ابوعبدالله محی‌الدین محمد، تفسیر ابن عربی، تحقیق رباب سمیر مصطفی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1422ق.
  13. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان، تحقیق محمد  جعفر یاحقی و محمد مهدی ناصح، بنیاد پژوهش‏های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، 1408ق.
  14. ابوموسی، محمد، البلاغة القرآنیة فی تفسیر الزمخشری و اثرها فی الدراسات البلاغیه، مکتبة وهبة، قاهره، ‌1403ق.
  15. ازدی، عبدالله بن محمد اصفهانی، کتاب الماء، مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی و طب اسلامی، تهران،‌1387ش.
  16. ایزوتسو، توشیهیکو، مفاهیم اخلاقی- دینی در قرآن مجید، ترجمۀ فریدون بدره‏ای، فرزان روز، ‌تهران، 1378ش.
  17. بغوی، حسین بن مسعود، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، داراحیاء التراث العربی، بیروت، ‌1420ق.
  18. بلخی، مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، تحقیق عبدالله محمود شحاته، داراحیاء التراث ‌العربی، بیروت،‌ 1423ق.
  19. پورافخم، مریم و مهرداد عباسی،«بررسی کاربرد معناشناختی همزمانی در دیگاه معناشناختی ایزوتسو با تکیه بر مفهوم ایمان»، مجله پژوهش‏های اعتقادی _ کلامی، ش5، 1391ش.
  20. ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان، داراحیاء التراث العربی، بیروت، 1422ق.
  21. ثقفی تهرانی، محمد، تفسیر روان جاوید، انتشارات برهان، تهران،‌ 1398ق.
  22. حسینی موسوی، محمد بن ­ابی‌طالب، تسلیة المجالس و زینة المجالس، تحقیق حسون، فارس کریم، مؤسسة المعارف الاسلامیة،‌ قم، 1418ق.
  23. حسینی، سیده فاطمه، « نقش قرآن در فهم مفردات قرآنی از دیدگاه ابن شهرآشوب مازندرانی»، مجموعه مقالات همایش میراث قرآنی تبرستان، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، تهران، 1394ش.
  24. حرعاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه، مؤسسۀ آل البیت:، قم، 1409ق.
  25. حقی بروسوی، اسماعیل، روح البیان، دارالفکر، بیروت، بی‏تا.
  26. خطیب، عبدالکریم، تفسیرالقرآنی للقرآن، بی­نا، بی‏جا، بی‏تا.
  27. راغب اصفهانی، حسینبن احمد، مفردات الفاظ القرآن‏، دار القلم، بیروت، 1374ق.
  28. ‏زبیدی، محمدمرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، دارالفکر، بیروت، 1414ق.
  29. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، دارالکتب العربی، بیروت، 1407ق.
  30. ____________  ، الفائق فی غریب الحدیث، تحقیق ابراهیم شمس‌الدین، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1417ق.
  31. ________________ ، اساس البلاغه، دار صادر، بیروت، 1979م.
  32. سبزواری نجفی، محمدبن حبیب الله، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، 1406ق.
  33. سید رضی، ابوالحسن محمد بن حسین، تلخیص البیان عن مجازات القرآن، بی­نا، بی‏جا، بی‏تا.
  34. سمرقندی، نصربن محمدبن احمد، بحرالعلوم، بی­نا، بی‏جا، بی‏تا.
  35. شرف، حنفی محمد، الاعجاز البیانی بین النظریة و التطبیق،المجلس الاعلی للشوری الاسلامیة، قاهره، 1970م.
  36. شوکانی، محمدبن علی، فتح القدیر، دارالکلم الطیب/ دارابن اثیر، دمشق/ بیروت، 1414ق.
  37. صاحب­بن­عباد، اسماعیل، المحیط فی اللغة، تحقیق محمدحسن آل یاسین، عالم الکتاب، بیروت، 1414ق.
  38. صادقی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، انتشارات فرهنگ اسلامی، قم، 1365ش.
  39. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم اخلاق، انتشارات رضی، قم، 1370ش.
  40. طبری، ابوجعفرمحمدبن­جریر، جامع البیان، دارالمعرفة، بیروت، 1412ق.
  41. طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، تحقیق احمد اشکوری، انتشارات مرتضوی، تهران، 1375ش.
  42. طوسی، محمد بن حسن، تفسیر تبیان، تحقیق احمد قصیر عاملی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی‏تا.
  43. ______________ ، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد،مؤسسة فقه الشیعة، بیروت، بی‏تا.
  44. ______________ ، تهذیب الاحکام، دارالکتب الاسلامیة، تهران، 1407ق.
  45. طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات اسلام، تهران، 1378ش.
  46. فتال نیشابوری، محمدبن­احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، انتشارات رضی، قم، 1375ش.
  47. فخررازی، ابوعبدالله­محمدبن­عمر، مفاتیح الغیب، داراحیاء التراث العربی، بیروت، 1420ق.
  48. فراهیدی، خلیل­بن­احمد،العین، انتشارات هجرت، قم، 1409ق.
  49. فیض کاشانی، محمدمحسن، تفسیر الصافی، تحقیق حسین اعلمی، مکتبة الصدر، تهران، ‌1415ق.
  50. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، دارالکتب الاسلامیة، تهران، ‌1412ق.
  51. فیومی، احمدبن محمد، المصباح المنیر فی الشرح الکبیر، دارالهجرة، قم، 1414ق.
  52. قرطبی، محمدبن احمد، الجامع لاحکام القرآن، انتشارات ناصرخسرو، تهران، 1364ش.
  53. قشیری، عبدالکریم بن هوازن، لطائف الاشارات، تحقیق ابراهیم بسیونی، الهیئة المصریة للکتاب، قاهره، بی‏تا.
  54. کبیر مدنی شیرازی، سیدعلی‌خان ­بن ­احمد، الطراز الاول و الکناز لما علیه من لغة العرب المعول، مؤسسة آل البیت:لاحیاء التراث، مشهد، 1384ش.
  55. کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح للکفعمی (جنة الامان الواقعة)، دارالرضی، قم، ‌1405ق.
  56. ______________ ، المقام الاسنی فی تفسیر الاسماء الحسنی، تحقیق فارس کریم حسون، مؤسسة آل محمد:، قم، 1371ش.
  57. کلینی، محمدبن­یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، دارالکتب الاسلامیة، تهران، ‌1407ق.
  58. مجلسی، محمد باقربن محمد تقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الأئمة الاطهار، داراحیاء التراث العربی،‌ بیروت، 1403ق.
  59. مدرّسی، سید محمد تقی، من هدی القرآن، دار محبّی الحسین، تهران، ‌1419ق.
  60. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1360ش.
  61. مظهری، حمد ثناءالله، تفسیرالمظهری، تحقیق غلام نبی تونسی، مکتب رشدیه، پاکستان، ‌1412ق.
  62. میبدی، رشیدالدین احمد بن ابی سعد، کشف الاسرار و عدّة الابرار، تحقیق علی‌اصغر حکمت، انتشارات امیر کبیر، تهران، ‌1371ش.
  63. نجفی خمینی، محمدجواد، تفسیر آسان، انتشارات اسلامیه، تهران، 1318ش.
  64. همایی، غلامعلی، واژه‌شناسی قرآن مجید، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی، قم،‌ 1393ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار