مبانی و محدودیت‌های آزادی اطلاعات و قرآن کریم

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد مطالعات آرشیوی، دانشگاه الزهرا

چکیده

حق دسترسی به اطلاعات و گردش آزاد اخبار به عنوان یکی از حقوق بنیادین شهروندی از اصول پذیرفته شدۀ جهان امروز است. دسترسی مردم به اطلاعات از جمله حقوقی است که تامین آن وظیفه و نیز به سود دولت­هاست. امروزه ایجاد امکان قانونی برای دستیابی به اطلاعات رسمی درباره فعالیت‌های مسئولان و دستگاه‌های دولتی، بخشی اساسی از وظایف حکومت‌ها در قبال مردم و نماد مشارکت­جویی و مردم­سالاریاست. پژوهش حاضر تلاش نموده است، علاوه بر کاوش در تاریخچه و مفاهیم آزادی اطلاعات، مبانی و الزامات و حق دسترسی به اطلاعات را در آیات شریفه قرآن کریم بررسی کرده، نیز محدودیت­های آن را از نگاه کتاب آسمانی تحلیل نماید. بررسی حاضر نشان داد که بسیاری از اصول آزادی اطلاعات در قرآن کریم مورد اشاره و تأکید قرار گرفته است. لذا برای تحقق آزادی اطلاعات، می­توان مواردی همچون تعریف دقیق قلمرو و استثناهای آزادی اطلاعات، تسهیل دسترسی به اطلاعات، حمایت از افشاکنندگان، اطلاع‌رسانی فعال و به موقع و اصلاح قوانین مغایر با اطلاع­رسانی را مورد تأکید قرار داد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Principles and Limitations of Freedom of Information and the Holy Qur’ān

نویسندگان [English]

  • Isa Zare’i 1
  • Nayyereh Khudadad Shahri 2
1
2
چکیده [English]

The right to have access to information and free circulation of news as one of the fundamental citizen rights is accepted in the present world. People’s access to information is among the rights whose provision is the government’s duty and to its benefit, as well. Today, making possible the legal access to formal information concerning the activities of the government officials and institutions is a basic part of the governances’ duties towards people and is a symbol of participation and democracy. Besides delving into the history and concepts of freedom and information, the present research tries to examine the principles, necessities, and the right to access information in the noble verses of the Holy Qur‘ān and analyze its limitation from the viewpoint of the Revealed Book. The present study indicates that many of the principles of freedom are referred to and emphasized in the Holy Qur’ān. Thus, in order to actualize the freedom of information, certain notions such as an accurate definition of the domain and exceptions of freedom of information, facilitating the access to information, protection of the whistleblowers, active and well-timed dissemination of information, and correction of the laws inconsistent with dissemination of information can be emphasized.

کلیدواژه‌ها [English]

  • freedom of information
  • right to have access to information
  • the Holy Qur’ān
  • limitations of information
  1. قرآن کریم .
  2. اسماعیلی، محسن، « آزادی ارتباطات و اطلاعات در حقوق و معارف اسلامی. رسانه، سال هجدهم، ش 1، ص 245-261.
  3. انصاری، باقر، «مفهوم، مبانی و لوازم آزادی اطلاعات»، نامه حقوقی، ج3، ش1، 138۶ش، ص 137-158.
  4. انصاری، باقر، آزادی اطلاعات، نشر دادگستر، تهران، ‌1387ش.
  5. پورحسن، قاسم، «سیاق در قرآن»، پیام جاویدان، ش ۵، 1383 ش، ص 30-47.
  6. جاور، حسین و محدثه اصولی یامچی، «جایگاه فقهی مصلحت عمومی در محدودیت اطلاع‌رسانی»،‌ فقه و حقوق ارتباطات، ش 1، 1390ش، ص 50-86.
  7. جعفری، علی، «مبانی فقهی حقوقی اطلاع‌رسانی و محدودیت آن»، دوفصلنامه فقه و حقوق ارتباطات، سال اول، ش 2، 1391ش، ص 77-114.
  8. حکیمی تهرانی، محمدمهدی، «آزادی اطلاعات؛ با نگاهی بر قانون انتشار و دسترسی»، دوفصلنامه فقه و حقوق ارتباطات، سال اول، ش 2، 1391 ش، ص 115-148.
  9. ربانی، محمدحسن، «نقش سیاق در تفسیر»، پژوهش‌های قرآنی. ش27و28، 1380ش، ص. 322-321.
  10. رستمی‌زاده، رضا، «دانش‌پژوهی و حقیقت‌جویی در اسلام اساس نهضت تولید علم»، در مجموعه مقالات همایش تولید علم و جنبش نرم‌افزاری در حوزه معارف اسلامی، ش 1، 1389ش، ص 105-118.
  11. ساریخانی، عادل و روح‌الله اکرمی‌سراب، «مبانی فقهی حق بر اطلاعات»، حکومت اسلامی، سال هفدهم، شماره سوم (پیاپی ۶۵)، 1391ش، ص 37-60.
  12. عرفانی‌منش، محمد امین، «آزادی اطلاعات»، ره‌آورد نور، ش 21، 1386ش، ص 24-29.
  13. نمک‌دوست تهرانی، حسن، «حق دسترسی به اطلاعات: بنیان‌ها، روند جهانی و جایگاه ایران»، رسانه،ش ۵3، 1382ش، ص 50-66.
  14. Mendel, Toby (2008); Freedom of Information (A Comparative Legal Survey), Paris: Unesco, Second Edition.