سیر و سلوک از دیدگاه فیض کاشانی و ابوحامد غزالی

نوع مقاله : علمی _ ترویجی

نویسنده

بنیاد پژوهشهای اسلامی - گروه ادیان و مذاهب اسلامی

چکیده

فیض کاشانی فقیه، محد‌ّث، مفسر، فیلسوف، و عارف بزرگ امامیه در سدة یازدهم هجری و ابوحامد محمد غزالی فیلسوف، متکلم، فقیه و از بزرگ‌ترین علمای عرفان‌مسلک سدة پنجم هجری، هر دو در آثار خود، به چگونگی عبادت خداوند و سیر وسلوک به سوی حضرت حق پرداخته‌اند. فیض به دلیل پایبندی شدید به شریعت وارده از پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) و ابوحامد به دلیل اعتقاد راسخ به طریقت صوفیه و پیروی از طریقة صوفیان، هر یک روشی خاص در چگونگی مجاهده، ریاضت نفس و عبادت خداوند متعال و به طور کلی در سیر و سلوک ارائه داده‌اند. این دو عارف با وجود اختلاف نظر شدید در چگونگی مجاهده با نفس و ریاضت مرید در ابتدای راه سیر وسلوک، نقاط مشترکی در چگونگی روی آوردن سالک به سوی خداوند و خالی کردن دل از ماسوی الله با یکدیگر دارند. این مقاله به بررسی و تحلیل نقاط اختلاف و اشتراک فیض و غزالی در این باره می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spiritual Journey (Sayr wa Sulūk) from the Viewpoint of Fayz Kāshānī and Abū Hāmid Ghazālī

نویسنده [English]

  • Alī Akbar Chinārī
چکیده [English]

Fayz Kāshānī, the great Imāmī jurisprudent, hadīth scholar, philosopher, and mysticof the eleventh/seventeenth century and Abū Hāmid Ghazālī, the philosopher, theologian, jurisprudent, and one of the great Sunni scholars of mysticism of the fifth/eleventh century, have both dealt with the way to engage in devotional acts and spiritual journey towards Allah’s Presence. Fayz, due to his strong loyalty to the religious law (sharī‘a) established by the Holy Prophet (S.A.W.) and the Purified Imams (A.S.), and Abū Hāmid, for his firm belief in Sufism, have each presented a particular procedure for practicing self-mortification and self-discipline and, in general, spiritual journey. Despite their substantial disagreement as to how a disciple is to struggle against the carnal self and to practice self-discipline in the beginning of spiritual journey, these two mystics have common grounds in terms of dealing with spiritual journey towards God and purification of the heart of all other than God. This article examines and analyzes the differences and similarities of Fayz and Ghazālī in this respect.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spiritual journey
  • worship of God
  • spiritual master and guide
  • viewpoints of Fayz Kāshānī and Abū Hāmid Ghazālī
  1.  آقانوری، علی، عارفان مسلمان و شریعت اسلام، قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، 1387ش.
  2.  سروش، عبدالحسین، قصة ارباب معرفت، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1384ش.
  3.  غزالی، محمد بن محمد، احیاء علوم‌الدین، قاهره، مطبعة الاستقامه، بی‌تا.
  4.  ـــــــــــــــ ، منهاج العابدین، با مقدمه و تحقیق خالد احمد حربی، جامعة الاسکندریه، المکتبة الجامعة الحدیث، 2010م.
  5.  ـــــــــــــــ ، کیمیای سعادت، تهران، انتشارات آگاه، 1390ش.
  6.  ـــــــــــــــ ، غزالی، ایها الولد، تحقیق محمد مطلوب، عراق، مطبعة وزارة الاوقاف و الشئون الدینیه،1406ق.
  7.  ـــــــــــــــ ، چنین گفت غزالی، ترجمة زاهد اویسی، تهران، نگاه معاصر، 1388ش.
  8.  فیض کاشانی،محمد بن مرتضی،المحجةالبیضاء، تصحیح علی‌اکبر غفاری، مکتبة الصدوق، 1340ش.
  9.  ـــــــــــــــ ، ده رساله محقق بزرگ فیض کاشانی، به‌اهتمام رسول جعفریان، اصفهان، مرکز تحقیقات علمی و دینی امیرالمؤمنین، 1378ش.
  10. ـــــــــــــــ ، رساله زاد السالک، با مقدمه، تصحیح، حواشی و تعلیقات سید جلال‌الدین حسینی، تهران، 1331ش.
  11. ـــــــــــــــ ، الوافی، تصحیح ضیاءالدین حسینی، اصفهان، مکتبة الامام امیرالمؤمنین علی7، 1365ش.
  12. قاضی‌سعید قمی، محمدسعید،شرح الاربعین، تصحیح و تعلیق نجفقلی حبیبی، تهران، نشر میراث مکتوب، 1379ش.
  13. کبودرآهنگی، محمدجعفر، مرآة الحق، تصحیح و تعلیق حامد ناجی اصفهانی، تهران، حقیقت، 1383ش.
  14. مدرسی طباطبایی، حسین، «مکاتبات فیض و قاضی سعید قمی»، فیض‌‌‌نامه، تهران، مدرسه عالی شهید مطهری،1387ش.
  15. مطهری، مرتضی، کلیات علوم اسلامی، ج2، قم، صدرا، 1389ش.
  16. ملکوتی‌فر، ولی‌الله، کیمیای عمل: نگاهی به رساله زاد السالک، سبزوار، آژند، 1384ش.